Đậu tương CBOT

Hợp đồng kỳ hạn đậu tương (mã: ZSE) bắt đầu giao dịch tại sàn CBOT năm 1932.

Đậu tương là một trong những cây trồng quan trọng nhất trên thế giới vì đây là nguồn thức ăn lớn nhất cho chăn nuôi và cũng là nguồn dầu thực vật lớn thứ hai. Đậu nành và các sản phẩm phụ từ đậu nành là một trong những mặt hàng nông sản được giao dịch nhiều nhất, chiếm đến hơn 10% tổng giao dịch nông sản toàn cầu.

Chuỗi giá trị đậu tương trên thế giới

Nơi trồng

Theo thống kê từ USDA qua hàng năm , sản lượng đậu tương ở Brazil, Hoa Kỳ và Argentina chiếm đến hơn 80% sản lượng đậu tương toàn cầu. Hoa Kỳ chiếm trung bình khoảng 30% sản lượng đậu nành trên thế giới. Đậu nành được trồng ở hầu hết 31 tiểu bang ở Hoa Kỳ như Kentucky, Minnesota, Ohio, Pennsylvania và Wisconsin, cung cấp khoảng một phần ba sản lượng đậu nành trên thế giới.

Brazil là nước có sản lượng đậu tương lớn nhất trên thế giới, chiếm khoảng hơn 30% sản lượng đậu nành toàn cầu. Argentian chiếm khoảng 18% sản lượng đậu nành toàn cầu. Ngoài ra, đậu nành còn được trồng ở một số nước khác như: Trung Quốc, Ấn Độ, Paraguay, Canada.

Hình 1: Sản lượng đậu tương trên thế giới giai đoạn 5 năm gần đây 2020-2024

Thu hoạch

Thời gian trồng và thu hoạch của một số nước sản xuất đậu tương nhiều nhất trên thế giới

Chế biến

Sau khi thu hoạch, khoảng 2/3 trên tổng số đậu nành được chế biến hoặc nghiền nát thành dầu đậu nành và bột đậu nành.

Trong quá trình nghiền, đậu nành bị nứt để loại bỏ vỏ và được cuộn thành từng mảnh, sau đó được ngâm trong dung môi và đưa vào quá trình chưng cất để sản xuất dầu đậu nành thô nguyên chất. Sau khi dầu được chiết xuất, các mảnh đậu nành được sấy khô, nướng và nghiền thành bột đậu nành.

Dầu đậu nành sau khi sơ chế được tinh chế thêm và sử dụng trong dầu ăn, bơ thực vật, sốt mayonnaise, nước trộn salad và hóa chất công nghiệp. Dầu đậu nành chưa qua tinh chế có thể được sử dụng trong sản xuất nhiên liệu diesel sinh học.

Bột đậu nành được sử dụng làm nguyên liệu chính trong thức ăn chăn nuôi cho gia cầm và gia súc. Bột đậu nành cũng được chế biến thêm vào thực phẩm của con người và là thành phần chính trong các sản phẩm thay thế thịt hoặc sữa, như sữa đậu nành, đậu phụ.

Sản phẩm phụ từ đậu nành còn được sử dụng nhiều làm thức ăn chăn nuôi nên nhu cầu đậu nành trên thế giới khá cao.

Tình hình xuất nhập khẩu đậu tương trên thế giới

Những nước xuất khẩu đậu tương nhiều nhất trên thế giới là Mỹ và Brazil. Tổng xuất khẩu hơn nửa sản lượng thu hoạch mỗi năm.

Các nước nhập khẩu nhiều nhất là Trung Quốc, EU, Nhật Bản,.. Trung quốc là nước có dân số đông đúc cùng nhu cầu sử dụng đậu tương phổ biến dự báo sẽ ngày càng nhập khẩu đậu tương nhiều hơn nữa. Ngoài ra các nước như Việt Nam cũng là nước sử dụng đậu tương nhiều trong chế biến món ăn hàng ngày.

Các yếu tố ảnh hưởng đến Đậu tương

Cung và cầu

Giá đậu tương được xác định bởi cung và cầu đậu tương trên thị trường. Mặc dù đậu tương được trồng ở nhiều nơi nhưng Hoa Kỳ là nước có sản lượng đậu tương nhiều nhất trên thế giới. Do đó, mùa vụ ở Hoa Kỳ là nhân tố chính quyết định đến diễn biến giá đậu tương toàn cầu.

Đồng USD 

Đồng USD là đồng tiền mang thước đo chung của toàn thế giới bởi ảnh hưởng to lớn của cường quốc Mỹ tới nền kinh tế thế giới. Đậu tương và các mặt hàng khác cũng được định giá bằng đồng đô la này. Ngoài ra do Hoa Kỳ là nước sản xuất và xuất khẩu đậu tương hàng đầu thế giới nên giá đậu tương tỉ lệ nghịch với đồng USD.

Thời tiết

Một trong những yếu tố chính ảnh hưởng đến nguồn cung đậu tương trên thị trường là thời tiết. Thời tiết khô hạn, lượng mưa quá ít sẽ làm giảm năng suất đậu tương đồng nghĩa với việc nguồn cung đậu nành trên thị trường sẽ giảm. Mưa nhiều, lũ lụt cũng sẽ làm giảm sản lượng đậu tương thu hoạch từ đó giảm nguồn cung đậu tương trên thị trường.

Hạt giống, phân bón, sâu bọ, dịch bệnh

Ngoài thời tiết, giá của các yếu tố đầu vào để trồng đậu tương như hạt giống, phân bón cũng sẽ tác động đến nguồn cung đậu tương. Giá các yếu tố đầu vào thấp sẽ làm tăng lợi nhuận dự kiến sau thu hoạch và khuyến khích nông dân trồng nhiều đậu tương hơn, có khả năng tăng nguồn cung đậu tương trên thị trường. Bên cạnh đó, những cải tiến về phương pháp sản xuất, nguồn phân bón tốt hơn hay quản lý nguyên liệu hiệu quả hơn sẽ thúc đẩy năng suất thu hoạch.

Giống như cây trồng khác, đậu tương cũng phải đối diện với sâu bệnh hại và biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Khi có dịch bệnh ở đậu nành, nông dân phải phun. thuốc diệt khuẩn, quản lý đồng ruộng nghiêm ngặt để tránh ảnh hưởng đến sản lượng đậu tương thu hoạch.

Sản phẩm thay thế

Nông dân có quyền lựa chọn các loại cây trồng ở từng vụ mùa mỗi năm. Thông thường, nông dân chọn giữa ngô và đậu tương để trồng cho những vụ mùa sau. Nếu trên thị trường, ngô đắt hơn so với đậu tương, nông dân có xu hướng trồng nhiều ngô hơn. Điều này thường dẫn đến nguồn cung đậu tương thiếu hụt từ đó làm cho giá đậu tương tăng cao. Khi giá đậu tương đắt hơn so với ngô thì ngược lại, giá đậu tương sẽ giảm.

Yếu tố khác

Ngoài các yếu tố trên thì giá trị hợp đồng tương lại khô đậu tương còn phụ thuộc vào vận chuyển, lượng tồn kho có sẵn cũng như chất lượng đậu tương. Một số nước còn có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố chính trị.