Giao dịch hàng hóa là gì? Đặc điểm, rủi ro, cơ hội, cách giao dịch

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu không ngừng biến động, giao dịch hàng hóa ngày càng trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn và được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Thông qua bài viết này, HCT sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về giao dịch hàng hóa  , từ khái niệm cơ bản đến các đặc điểm, rủi ro, cơ hội và cách thức giao dịch hiệu quả trong lĩnh vực này.

Giao dịch hàng hóa là gì?

Giao dịch hàng hóa là việc mua và bán các sản phẩm vật chất trên các sàn giao dịch chuyên biệt hoặc qua các hợp đồng tài chính. Các giao dịch này có thể diễn ra dưới dạng giao ngay (spot trading) hoặc giao dịch tương lai (futures trading).

Giao dịch hàng hóa phái sinh là gì?

Giao dịch hàng hóa phái sinh là một kênh đầu tư tài chính nơi các nhà đầu tư không thực hiện mua bán hàng hóa vật chất mà mua bán các hợp đồng có giá trị tương đương các loại hàng hóa đó. Nói cách khác, nhà đầu tư đang mua bán quyền (hoặc nghĩa vụ) mua hoặc bán một lượng hàng hóa nhất định với giá cả xác định trong tương lai.

Lịch sử thị trường giao dịch hàng hóa

Thị trường giao dịch hàng hóa đã tồn tại từ hàng ngàn năm trước, khi con người bắt đầu trao đổi hàng hóa cơ bản như lúa mì, gia súc, và kim loại. Tuy nhiên, hình thức giao dịch phái sinh hiện đại bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ 19

Các cột mốc quan trọng của thị trường giao dịch hàng hóa phái sinh hiện đại:

- Sự ra đời của Sàn Giao dịch Chicago (CBOT) - 1848: CBOT được thành lập để giúp các nông dân và nhà buôn trao đổi hợp đồng tương lai cho các sản phẩm nông nghiệp, như lúa mì và ngô.

- Sự ra đời của hợp đồng tương lai: Trong thế kỷ 19, hợp đồng tương lai được phát triển để giúp các bên tham gia bảo hiểm giá cả cho sản phẩm nông nghiệp trước mùa vụ.

- Sự mở rộng ra các ngành hàng hóa khác: Sau này, các sàn giao dịch hàng hóa đã mở rộng để bao gồm các hàng hóa công nghiệp như dầu mỏ, kim loại quý, và nhiều sản phẩm khác.

- Sự phát triển của các sản phẩm phái sinh hiện đại: Vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, các sản phẩm phái sinh phức tạp hơn như hợp đồng quyền chọn và các công cụ tài chính phái sinh khác đã xuất hiện, mở rộng cơ hội giao dịch và quản lý rủi ro.

Các sàn giao dịch hàng hóa lớn trên thế giới

Thị trường hàng hóa phái sinh toàn cầu được vận hành bởi các sàn giao dịch hàng hóa lớn được kết nối với nhau và kết nối với các sở giao dịch hàng hóa tại các quốc gia, cho phép các nhà đầu tư thực hiện giao dịch với mạng lưới liên thông toàn thế giới. Một số sàn giao dịch hàng hóa phái sinh hàng đầu bao gồm:

CME Group (Chicago Mercantile Exchange) 

Trụ sở chính: Chicago, Mỹ

Đây là một sàn giao dịch hàng hóa với quy mô toàn cầu, kết nối các nhà đầu tư trên toàn thế giới.

CME Group sở hữu các sàn CBOT, NYMEX và COMEX. Do vậy sản phẩm được giao dịch tại CME phủ rộng trên các nhóm hàng hóa, từ nông sản (ngô, đậu tương, lúa mì,... trên sàn CBOT) đến năng lượng (dầu WTI, dầu Brent, khí tự nhiên,... trên sàn NYMEX) và kim loại (vàng, bạc, đồng, nhôm,... trên sàn COMEX).

Intercontinental Exchange (ICE) 

Trụ sở chính: Là sàn giao dịch hàng hóa liên lục địa, sàn ICE không có trụ sở chính tại 1 nơi mà rải rác ở các khu vực, bao gồm châu Mỹ (New York, Mỹ), châu Âu (London, Anh) và châu Á (Singapore).

Đây cũng là một sàn giao dịch hàng hóa với quy mô toàn cầu với hai nhóm sản phẩm chính là năng lượng (dầu Brent, dầu WTI,...) và nguyên liệu công nghiệp (cà phê, ca cao, đường,...).

London Metal Exchange (LME) 

Trụ sở chính: London, Anh

Đây là sàn giao dịch kim loại lớn và hàng đầu thế giới thế giới cho các sản phẩm kim loại công nghiệp như đồng, kẽm, chì,... với  các hợp đồng tiêu chuẩn và hệ thống kho bãi quốc tế.

Tokyo Commodity Exchange (TOCOM)

Trụ sở: Tokyo, Nhật Bản

Đây là một trong những sàn giao dịch hàng hóa phái sinh lớn và uy tín nhất tại Nhật Bản với các nhóm sản phẩm chính bao gồm kim loại (vàng, bạch kim,...), nông sản (ngô, lúa mì,...) và nguyên liệu công nghiệp, đặc biệt là cao su.

Các loại hợp đồng trong giao dịch hàng hóa phái sinh

- Hợp đồng tương lai: Hợp đồng tương lai là một loại hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào một tài sản cơ sở khác. Nói một cách đơn giản, đây là một thỏa thuận giữa hai bên để mua hoặc bán một lượng tài sản nhất định (như vàng, dầu, cổ phiếu, chỉ số...) vào một ngày cụ thể trong tương lai với giá đã thỏa thuận ngay từ hôm nay.

- Hợp đồng quyền chọn: Hợp đồng quyền chọn là một công cụ tài chính phái sinh cho phép người mua có quyền (nhưng không bắt buộc) mua hoặc bán một tài sản cơ sở (như vàng, dầu, nông sản...) với giá đã định trước trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là một công cụ linh hoạt giúp nhà đầu tư quản lý rủi ro và tận dụng cơ hội trên thị trường hàng hóa.

- Hợp đồng hoán đổi: Hợp đồng hoán đổi là một loại hợp đồng tài chính phái sinh trong đó hai bên đồng ý trao đổi các dòng tiền theo một công thức nhất định trong một khoảng thời gian xác định. Nói cách khác, đây là một thỏa thuận trao đổi các khoản thanh toán giữa hai bên dựa trên một tài sản cơ sở nào đó.

Các đối tượng tham gia đầu tư hàng hóa

Thị trường hàng hóa phái sinh thu hút nhiều nhóm đối tượng khác nhau với mục đích đa dạng, không chỉ với lý do gia tăng lợi nhuận:

Nhà sản xuất và nhà tiêu dùng hàng hóa

- Nhà sản xuất: Sử dụng hợp đồng phái sinh để bảo vệ mình khỏi sự biến động giá của sản phẩm mà họ sản xuất, đảm bảo lợi nhuận ổn định.

- Nhà tiêu dùng: Các doanh nghiệp sử dụng hàng hóa như nguyên liệu đầu vào có thể sử dụng phái sinh để ổn định chi phí và đảm bảo nguồn cung.

Các nhà đầu tư và giao dịch cá nhân 

- Nhà đầu tư: Tìm kiếm lợi nhuận từ sự biến động giá của hàng hóa thông qua các chiến lược đầu cơ.

- Nhà giao dịch cá nhân: Thực hiện các giao dịch ngắn hạn hoặc dài hạn dựa trên phân tích thị trường và dự đoán xu hướng giá.

Các quỹ đầu tư và tổ chức tài chính 

- Quỹ đầu tư: Sử dụng các công cụ phái sinh để đa dạng hóa danh mục đầu tư và quản lý rủi ro.

- Ngân hàng và các tổ chức tài chính: Thực hiện các giao dịch phái sinh để bảo vệ rủi ro tín dụng và lãi suất, cũng như cung cấp các dịch vụ tài chính cho khách hàng.

Các loại hàng hóa được giao dịch tại Việt Nam

Hiện tại, các nhà đầu tư hàng hóa phái sinh được phép thực hiện giao dịch với ba nhóm hàng hóa chính là kim loại, nông sản và nguyên liệu công nghiệp. Bên cạnh đó, nhóm hàng hóa năng lượng, vốn chiếm phần lớn giá trị của thị trường hàng hóa phái sinh, đang tạm ngừng giao dịch kể từ ngày 24/5/2024.

Nhóm hàng hóa nông sản 

Đầu tư nông sản là hoạt động giao dịch các loại hàng hóa nông nghiệp như lúa mì, đậu tương/đậu nành, ngô thông qua thị trường hàng hóa. Trên thị trường hàng hóa Việt Nam hiện nay, nhà đầu tư có thể đầu tư nông sản mà không cần phải mua bán hàng thực thông qua hợp đồng tương lai hàng hóa.

Nhóm hàng hóa kim loại

Thị trường đầu tư hàng hóa giao dịch kim loại gồm nhóm kim loại quý (bạc, bạch kim…) và nhóm kim loại cơ bản (đồng, quặng sắt,...). Đầu tư hàng hóa phái sinh kim loại được xem là bí quyết đầu tư hàng hóa quan trọng bởi công cụ này có thể đa dạng hóa danh mục đầu tư tốt và bảo vệ chống lạm phát.

Nhóm hàng hóa nguyên liệu công nghiệp

Nhóm hàng hóa nguyên liệu công nghiệp là những sản phẩm thô hoặc bán thành phẩm, đóng vai trò là nguyên liệu đầu vào cho quá trình sản xuất các sản phẩm khác. Chúng là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp, từ sản xuất ô tô, điện tử cho đến thực phẩm. Một số sản phẩm chính trong nhóm hàng hóa này bao gồm: cà phê (Robusta và Arabica), cacao, đường, cao su, bông.

Các yếu tố chung ảnh hưởng đến giá hàng hóa

Cung cầu 

Tình hình cung - cầu là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến giá hàng hóa. Khi nguồn cung tăng lên, hàng hóa sẽ rơi vào trạng thái dư thừa, khiến giá giảm đi. Trong khi đó, nhu cầu tăng cao sẽ thúc đẩy giá tăng. 

Phát triển kinh tế 

Kinh tế phát triển sẽ thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng, đầu tư,..., giúp hoạt động sản xuất và dịch vụ phát triển. Từ đó nhu cầu đối với các loại hàng hóa phục vụ cho các ngành công nghiệp, xây dựng, dịch vụ cũng gia tăng, tạo động lực tăng giá hàng hóa. 

Chính sách tiền tệ và lãi suất 

- Lãi suất: lãi suất giảm đi sẽ khuyến khích chi tiêu tiêu dùng cũng như hoạt động đầu tư, giúp gia tăng số lượng nhà đầu tư tham gia thị trường hàng hóa phái sinh, từ đó giúp làm tăng nhu cầu và thúc đẩy giá hàng hóa tăng lên.

- Chính sách tiền tệ: Giá trị của các loại tiền tệ được dùng để niêm yết hợp đồng phái sinh hàng hóa giảm (ví dụ USD) giảm sẽ khuyến khích các nhà đầu tư ở các khu vực tiền tệ khác đầu tư nhiều hơn do giá đang rẻ đi.

Yếu tố tự nhiên 

Tình hình thời tiết, thiên tai ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, thu hoạch của nhóm hàng hóa nông sản, nguyên liệu công nghiệp, đồng thời cùng làm gián đoạn việc khai thác ở các mỏ kim loại, năng lượng, từ đó khiến nguồn cung hàng hóa ra thị trường bị ảnh hưởng. 

Tình hình chính trị 

- Bất ổn địa chính trị khiến nhu cầu mua các tài sản trú ẩn tăng cao, từ đó đẩy giá các kim loại quý như vàng, bạc, bạch kim tăng cao. 

- Xung đột và bất ổn chính trị giữa các quốc gia cũng có thể gây gián đoạn cho hoạt động sản xuất và vận chuyển các loại hàng hóa, khiến nguồn cung trên thị trường bị đứt đoạn.

Lợi thế và rủi ro khi tham gia thị trường hàng hóa phái sinh 

Lợi thế 

- Khả năng sinh lời cả khi thị trường tăng lẫn giảm: Dù giá hàng hóa tăng hay giảm, bạn vẫn có thể tham gia giao dịch và tìm kiếm cơ hội sinh lời bằng cách mua hoặc bán hợp đồng phái sinh.

- Tính thanh khoản cao và khả năng giao dịch 23/5: Nhiều thị trường hàng hóa phái sinh quốc tế hoạt động 23/5, cho phép nhà đầu tư linh hoạt giao dịch bất kể múi giờ. 

- Không mất phí đòn bẩy, không chịu thuế thu nhập cá nhân: Khác với các thị trường khác, các nhà đầu tư hàng hóa phái sinh không phải trả thêm khoản phí khi sử dụng đòn bẩy, đồng thời cũng không phải chịu thuế thu nhập cá nhân từ lợi nhuận giao dịch hàng hóa. 

- Độ trễ T+0 dễ dàng nắm bắt các cơ hội sinh lời trong thời gian ngắn do ảnh hưởng của các yếu tố bất ngờ lên thị trường.

- Pháp lý rõ ràng: Hoạt động giao dịch hàng hóa phái sinh ở Việt Nam được thực hiện thông qua Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam trực thuộc Bộ Công thương, hoàn toàn minh bạch. 

Rủi ro 

- Rủi ro đòn bẩy: Sử dụng đòn bẩy có thể khuếch đại khả năng lợi nhuận, tuy nhiên cũng khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề nếu thị trường bất ngờ biến động theo chiều ngược lại. 

- Biến động giá mạnh: Giá hàng hóa phái sinh dễ bị ảnh hưởng bởi yếu tố kinh tế, chính trị, thời tiết, dẫn đến rủi ro cao.

Giao dịch hàng hóa phái sinh tại Việt Nam như thế nào? 

Lựa chọn công ty môi giới

Để giao dịch hàng hóa tại Việt Nam, nhà đầu tư cần mở tài khoản giao dịch tại một công ty môi giới giao dịch hàng hóa trực thuộc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV).

Công ty CP Giao dịch Hàng hóa Thành phố Hồ Chí Minh (HCT) là một trong số các thành viên kinh doanh hàng đầu của MXV, nhiều năm liền được xếp hạng xuất sắc và nằm trong top đầu về thị phần hàng hóa tại Việt Nam. 

Mở tài khoản và nộp tiền ký quỹ 

Cung cấp các thông tin bao gồm họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ thường trú, thông tin liên hệ, CCCD và số tài khoản ngân hàng để được mở tài khoản hoàn toàn miễn phí. 

Ký hợp đồng mở tài khoản giao dịch và nộp tiền ký quỹ để bắt đầu giao dịch. 

Đặt lệnh giao dịch 

Khi giao dịch tại HCT, các nhà đầu tư sẽ sử dụng nền tảng CQG để thực hiện các giao dịch mua/bán. 

Các loại lệnh giao dịch phổ biến: 

- Lệnh thị trường (Market Order): Mua hoặc bán hợp đồng với giá thị trường hiện tại 

- Lệnh giới hạn (Limit Order): Mua hoặc bán hợp đồng với giá tốt hơn hoặc bằng giá giới hạn được chỉ định 

- Lệnh dừng (Stop Order): Mua hoặc bán khi giá đạt đến mức giá kích hoạt nhất định 

Theo dõi và chốt vị thế 

Theo dõi vị thế mở thường xuyên để chốt vị thế khi đạt đến mức lợi nhuận mong muốn hoặc cắt lỗ khi vượt quá mức có thể chịu đựng. 

Nếu có đặt lệnh dừng (Stop Order), vị thế sẽ được tự động tất toán khi giá chạm ngưỡng được định sẵn. 

Ngoài ra, vị thế cũng sẽ bị tự động tất toán khi hợp đồng tương lai đến hạn. Cụ thể, các nhà đầu tư phải tất toán vị thể của mình ít nhất 2 ngày trước ngày thông báo đầu tiên. Nếu không, tất cả các lệnh sẽ bị cắt tự động với mức giá tại ngày thông báo đầu tiên. 

Kết luận 

Giao dịch hàng hóa phái sinh mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho nhà đầu tư và doanh nghiệp trong việc quản lý rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận. Tuy nhiên, để thành công trong thị trường này, việc nắm vững kiến thức cơ bản, hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến giá cả và phát triển kỹ năng quản lý rủi ro là vô cùng quan trọng. Bằng cách tiếp cận một cách có hệ thống và kiên trì học hỏi, bạn có thể tận dụng được những lợi thế mà thị trường hàng hóa phái sinh mang lại.

>>>> KHÁM PHÁ THÊM:   

Kinh nghiệm đầu tư hàng hóa

Mức ký quỹ hàng hóa phái sinh

Phí giao dịch hàng hóa phái sinh

Thời gian giao dịch hàng hóa phái sinh

Bảng giá hàng hóa phái sinh