Trong những năm gần đây, thị trường phái sinh đã trở thành một phần quan trọng của hệ thống tài chính toàn cầu. Ở Việt Nam, sự quan tâm đối với kênh đầu tư này ngày càng tăng cao. Với tiềm năng sinh lời lớn và khả năng quản lý rủi ro, thị trường phái sinh đang trở thành lựa chọn hấp dẫn cho cả nhà đầu tư cá nhân lẫn tổ chức. Nhưng trước khi tham gia, điều quan trọng là nhà đầu tư cần hiểu rõ các khái niệm cơ bản như thị trường phái sinh là gì, các loại hợp đồng phái sinh, và cách thức thị trường này hoạt động.
1. Thị trường phái sinh là gì?
Thị trường phái sinh là một loại thị trường tài chính nơi các công cụ phái sinh được giao dịch. Các công cụ phái sinh này là những hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở, như cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa, chỉ số, hoặc lãi suất.
Thị trường phái sinh cho phép nhà đầu tư mua hoặc bán các hợp đồng tài chính dựa trên dự đoán về sự biến động giá của tài sản cơ sở mà không cần sở hữu thực sự tài sản đó. Các hợp đồng phái sinh phổ biến bao gồm hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi.
Thị trường phái sinh mang lại cơ hội lớn cho nhà đầu tư trong việc quản lý rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận, đồng thời là công cụ phòng ngừa trước các biến động không lường trước trong thị trường cơ sở. Tuy nhiên, nó cũng tiềm ẩn rủi ro cao do tính phức tạp và khả năng biến động mạnh của giá tài sản cơ sở.
>>> XEM THÊM: Đáo hạn phái sinh | Quy định và chi tiết lịch đáo hạn.
2. Chứng khoán phái sinh là gì?
Khi nhắc đến chứng khoán phái sinh, chúng ta đang nói về một loại hợp đồng phái sinh mà giá trị của nó phụ thuộc vào tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu hoặc chỉ số chứng khoán. Chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư tham gia vào thị trường mà không cần phải mua bán trực tiếp các tài sản cơ sở. Thay vào đó, nhà đầu tư có thể dự đoán sự biến động của thị trường để kiếm lời.
Một trong những lợi ích lớn nhất của chứng khoán phái sinh là khả năng sử dụng để quản lý rủi ro. Ví dụ, nếu nhà đầu tư lo ngại giá cổ phiếu sẽ giảm trong tương lai, họ có thể mua hợp đồng bán để bảo vệ giá trị của danh mục đầu tư. Ngược lại, nếu tin rằng thị trường sẽ tăng trưởng, họ có thể mua hợp đồng mua để tận dụng xu hướng tăng giá.
>>> XEM THÊM: Chứng khoán là gì? | Lời khuyên và hướng dẫn đầu tư
Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam
Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam chính thức hoạt động từ năm 2017, với sản phẩm đầu tiên là hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Đây là bước tiến lớn giúp nâng cao tính cạnh tranh của thị trường tài chính Việt Nam và mang đến cơ hội đầu tư mới cho các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức.
Sự phát triển của thị trường phái sinh tại Việt Nam còn góp phần giúp nhà đầu tư có thêm công cụ để phòng ngừa rủi ro trước biến động của thị trường cơ sở. Ví dụ, nếu nhà đầu tư lo ngại về sự suy giảm của thị trường chứng khoán, họ có thể sử dụng hợp đồng tương lai để bảo vệ danh mục đầu tư.
>>> XEM THÊM: Sàn HNX là gì? | Lợi ích, rủi ro và cách giao dịch trên sàn.
3. Các loại hợp đồng phổ biến trên thị trường
Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contracts)
Đây là hợp đồng giữa hai bên thỏa thuận mua bán tài sản vào một ngày cụ thể trong tương lai với mức giá đã được ấn định trước. Hợp đồng kỳ hạn thường không được giao dịch trên sàn, mà là giao dịch tự do giữa các bên.
Hợp đồng tương lai (Futures Contracts)
Loại hợp đồng này tương tự như hợp đồng kỳ hạn, nhưng được giao dịch trên sàn giao dịch tập trung và có tiêu chuẩn hóa về điều kiện giao dịch. Điều này giúp tăng tính thanh khoản và minh bạch.
Hợp đồng quyền chọn (Options Contracts)
Đây là hợp đồng phái sinh cho phép nhà đầu tư quyền (nhưng không phải nghĩa vụ) mua hoặc bán tài sản cơ sở tại một mức giá cố định trong tương lai. Có hai loại hợp đồng quyền chọn chính: quyền chọn mua (call options) và quyền chọn bán (put options).
Hợp đồng hoán đổi (Swaps)
Hợp đồng này cho phép hai bên thỏa thuận trao đổi dòng tiền trong tương lai theo các điều kiện đã được thỏa thuận trước. Các hợp đồng hoán đổi phổ biến bao gồm hoán đổi lãi suất và hoán đổi tiền tệ.
>>> XEM THÊM: HOSE là gì? | Vai trò, ý nghĩa và cách thức giao dịch trên sàn HOSE.
4. Thị trường phái sinh hoạt động như thế nào?
Thị trường phái sinh được chia thành hai loại chính: thị trường phi tập trung (OTC) và thị trường tập trung.
Thị trường phi tập trung (Over-the-Counter - OTC): Đây là thị trường mà các giao dịch phái sinh được thực hiện giữa các bên mà không cần thông qua một sàn giao dịch tập trung. Thị trường OTC thường được coi là linh hoạt hơn vì các điều khoản hợp đồng có thể được tùy chỉnh theo nhu cầu của các bên. Tuy nhiên, nó cũng mang lại rủi ro cao hơn do không có sự giám sát chặt chẽ.
Thị trường tập trung: Ngược lại với thị trường OTC, các giao dịch phái sinh trên thị trường tập trung diễn ra trên các sàn giao dịch tập trung và được tiêu chuẩn hóa. Tại Việt Nam, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) là nơi tổ chức các giao dịch của hợp đồng phái sinh chỉ số VN30.
5. Cơ hội đầu tư trên thị trường phái sinh
Phòng ngừa rủi ro: Đây là lợi ích chính mà các công cụ phái sinh mang lại. Bằng cách sử dụng các hợp đồng phái sinh, nhà đầu tư có thể bảo vệ danh mục đầu tư khỏi những biến động bất lợi của thị trường.
Đầu cơ: Thị trường phái sinh cũng là nơi để các nhà đầu cơ kiếm lợi nhuận từ những biến động ngắn hạn của tài sản cơ sở. Bằng cách dự đoán chính xác xu hướng của thị trường, nhà đầu tư có thể thu về lợi nhuận lớn chỉ trong thời gian ngắn.
Tăng cường tính thanh khoản: Sự tham gia của các nhà đầu tư vào thị trường phái sinh góp phần tăng cường tính thanh khoản cho thị trường tài sản cơ sở.
>>> XEM THÊM: Tính thanh khoản là gì? | Khái niệm, các yếu tố ảnh hưởng tới tính thanh khoản.
6. Rủi ro khi tham gia thị trường phái sinh
Rủi ro về biến động giá: Vì giá trị của các hợp đồng phái sinh phụ thuộc vào tài sản cơ sở, sự biến động mạnh của thị trường có thể gây ra những tổn thất lớn cho nhà đầu tư.
Rủi ro đòn bẩy: Các giao dịch phái sinh thường sử dụng đòn bẩy tài chính, nghĩa là nhà đầu tư có thể giao dịch với số vốn lớn hơn số tiền họ thực sự có. Điều này giúp tăng khả năng sinh lời nhưng cũng làm gia tăng rủi ro.
Rủi ro đối tác: Trên thị trường phi tập trung (OTC), không có cơ chế giám sát chặt chẽ, do đó nhà đầu tư phải đối mặt với rủi ro không thực hiện nghĩa vụ từ phía đối tác giao dịch.
Lời kết
Thị trường phái sinh mang lại cơ hội đầu tư hấp dẫn nhưng cũng đi kèm với những rủi ro không nhỏ. Nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức và kinh nghiệm để tham gia hiệu quả. Hiểu rõ về chứng khoán phái sinh, hợp đồng phái sinh và cách giao dịch phái sinh trên thị trường chứng khoán phái sinh sẽ giúp bạn tối ưu hóa lợi nhuận và quản lý rủi ro trong quá trình đầu tư.
Thông tin liên hệ:
Địa chỉ: Tầng 3, 04 Nguyễn Thái Bình, Phường 4, Quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh.
Chi nhánh Hà Nội: Tầng 2 Tòa nhà PCC1, Số 44 Triều Khúc, Phường Thanh Xuân Nam, Quận Thanh Xuân, Hà Nội.
Hotline: 1900.636.909
Website: https://hct.vn/
