Sau nhiều tháng giảm lạm phát, thị trường tài chính toàn cầu tưởng như đã bước vào giai đoạn bình ổn khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và giá sản xuất (PPI) của Mỹ liên tiếp ghi nhận mức tăng nhẹ hoặc thậm chí giảm. Tuy nhiên, cú sốc giá dầu trong cuối tuần qua do căng thẳng leo thang giữa Israel và Iran có thể làm thay đổi cục diện. Giá dầu tăng vọt 7–8% chỉ trong một ngày, vượt mốc 73 USD/thùng – đánh dấu mức tăng hơn 12 USD chỉ trong thời gian ngắn.


Giá dầu tăng vọt sau tin tức chiến tranh giữa Israel và Iran

Điều khiến cú sốc dầu lần này trở nên nguy hiểm chính là bối cảnh kinh tế vốn đã quá mong manh. Trước khi giá dầu tăng, các doanh nghiệp Mỹ và toàn cầu đã phải gồng mình trước áp lực chi phí do thuế quan và lạm phát kéo dài, trong khi không thể chuyển gánh nặng đó sang người tiêu dùng – vốn đang giảm sức mua vì tiền lương giảm, giờ làm giảm, chi phí thuê nhà và thực phẩm leo thang.

Giá dầu tăng có khả năng tác động trực tiếp đến các chỉ số giá tiêu dùng. Điều này khiến thị trường trái phiếu Mỹ lập tức phản ứng tiêu cực trong phiên cuối tuần, vì nhà đầu tư lo ngại rằng Fed sẽ dùng giá dầu như cái cớ để duy trì chính sách tiền tệ thay vì bắt đầu cắt giảm lãi suất. 

Tuy nhiên, đây sẽ không phải là tín hiệu của một đợt tăng lạm phát mới. Giá dầu tăng trong một nền kinh tế đang suy yếu sẽ dẫn đến hệ quả là nhu cầu bị hủy hoại. Khi chi phí xăng dầu tăng, người dân buộc phải cắt giảm chi tiêu ở các lĩnh vực không thiết yếu như là dịch vụ, du lịch, giải trí. Điều này càng kéo giảm hoạt động kinh tế ở các lĩnh vực vốn đã gặp khó.

Ngay cả khi giá dầu còn ở mức thấp, nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu tại Mỹ cũng đã giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Điều đó cho thấy tiêu dùng đã yếu từ trước, do áp lực tài chính và tâm lý bi quan lan rộng. Giờ đây, khi chi phí năng lượng tăng mạnh, nguy cơ “vỡ trận” ở cả ngành sản xuất lẫn dịch vụ là hoàn toàn hiện hữu.


Nhu cầu dầu thô tại Mỹ giảm mặc dù giá ở mức thấp

Dữ liệu mới nhất cho thấy chỉ số PMI dịch vụ ISM tháng 5 của Mỹ đã giảm xuống dưới 50 – mức chỉ thấy trong thời kỳ suy thoái. Các khảo sát về tâm lý người tiêu dùng cũng lao dốc. Trợ cấp thất nghiệp liên tục tăng, doanh nghiệp giữ lại lao động nhưng cắt giảm giờ làm – đặc biệt ở các cảng lớn như Los Angeles, nơi hàng hoá sụt giảm đến 30–35%.


Chỉ số PMI dịch vụ ISM của Mỹ giảm xuống dưới 50 trong tháng 5

Trong bối cảnh đó, kỳ vọng lạm phát của người tiêu dùng lại tăng. Điều trớ trêu là người tiêu dùng Mỹ hiện nay vừa phải lo chi phí sinh hoạt tăng, vừa buộc phải thắt chặt chi tiêu vì lo mất việc, trong khi lãi vay vẫn ở mức cao. Fed có thể nhìn vào giá dầu để trì hoãn cắt giảm lãi suất, nhưng thực tế thì nền kinh tế đang ở ngưỡng chịu đựng cuối cùng.

Tóm lại, việc giá dầu tăng sẽ không tạo ra lạm phát lành mạnh mà chỉ góp phần thúc đẩy sự sụp đổ của tiêu dùng và đầu tư. Và nếu xung đột Trung Đông không sớm hạ nhiệt, cú sốc giá dầu lần này rất có thể sẽ là chất xúc tác cho một làn sóng suy thoái kinh tế toàn cầu.